Focus on Arts and Ecology

Mel Gurtov is Professor Emeritus of Political Science at Portland State University, Editor-in-Chief of Asian Perspective, an international affairs quarterly and blogs at In the Human Interest.

(Sources: Counter Punch)

TÁC GIẢ MEL GURTOV, NGÀY 4/4/2023 

Ảnh bởi Mika Baumeister 

Quả Bom Đang Điểm Giờ

Có khả năng chúng ta sẽ không thành công. Đó là điểm mấu chốt của báo cáo gần đây nhất của Ủy Ban Liên Chính Phủ về Biến Đổi Khí Hậu (IPCC) về sự nóng lên toàn cầu, báo cáo khoa học toàn diện nhất đến nay. Một lần nữa, chúng ta được cho hay rằng năm 2030 là năm nguy hiểm khi con người phải cắt giảm một nửa lượng khí thải nhà kính, và sau đó tiến tới ngừng phát thải hoàn toàn vào năm 2050.

Nếu không thì trái đất sẽ phải đối mặt với các thảm họa khí hậu mà chúng ta hiện thấy sẽ tiến triển. Tổng thư ký LHQ cho biết: “Quả bom hẹn giờ khí hậu đang điểm giờ. Tốc độ tăng nhiệt độ trong nửa thế kỷ qua là cao nhất trong 2.000 năm qua. Nồng độ carbon dioxide đang ở mức cao nhất trong tối thiểu hai triệu năm.”

Cơ hội duy trì sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5°C mà các nhà khoa học cho chúng ta biết là mục tiêu nếu chúng ta muốn sống sót sau những thảm họa, là rất nhỏ. Hành tinh đã nóng lên 1,1°C so với mức trước thời kỳ công nghiệp, và hàng năm chúng ta đều chứng kiến nhiệt độ nắng nóng kỷ lục được lập ở khắp nơi trên thế giới.

Một phần quan trọng khác của vấn đề là lợi ích quốc gia: Nhiều chính phủ sẽ vi phạm cam kết về biến đổi khí hậu khi nền kinh tế của họ cần tăng cường—chẳng hạn như quyết định của Trung Quốc cho phép xây dựng 168 nhà máy nhiệt điện than mới hoặc quyết định của Hoa Kỳ cho phép tiếp tục dự án khoan dầu Willow ở Alaska.

Tiếp đó là sự từ chối của người dân, đặc biệt là ở những nước giàu, trong việc thay đổi thói quen của mình. Họ (chúng tôi!) muốn có nhiều bao nylon hơn, nhiều máy điều hòa hơn, khả năng tiếp cận cao hơn với thực phẩm từ các nơi xa xôi, nhiều dầu khí hơn, nhiều gỗ hơn từ các khu rừng già, nhiều nước hơn để chống lại hạn hán mà họ đã góp phần tạo ra, nhiều nhà hơn mà đáng lẽ không nên được xây, và nhiều gói cứu trợ của chính phủ hơn khi xảy ra sự cố.

Thêm Các Tin Xấu

Các nhà khí hậu không cho rằng thế giới sẽ kết thúc khi trái đất nóng lên 2,0°C. Nhưng họ cho rằng điều kiện sống của hầu hết mọi người sẽ bị ảnh hưởng sâu sắc bởi sự thay đổi về thời tiết, bao gồm sức khỏe và sự an toàn của nhiều triệu người và các loài sinh vật khác.

Tất cả chúng ta đều biết những thay đổi này có khả năng sẽ là những gì, nhưng chúng được cập nhật thường xuyên, luôn kèm theo tin xấu hơn trước đó. Ví dụ (trích báo cáo của IPCC):

* Khoảng cách giàu-nghèo về phát thải khí nhà kính (KNK) tiếp tục gia tăng: “10% hộ gia đình có mức phát thải bình quân đầu người cao nhất sẽ đóng góp 34–45% lượng phát thải khí nhà kính của hộ gia đình trên cơ sở tiêu dùng toàn cầu, trong khi 50% hộ gia đình có mức phát thải thấp nhất đóng góp 13–15%.”

* An ninh lương thực và nước bị đe dọa: “Khoảng một nửa dân số thế giới hiện đang trải qua tình trạng khan hiếm nước nghiêm trọng tối thiểu một phần trong năm do sự kết hợp cả yếu tố khí hậu và phi khí hậu.” Sẽ có tới 2,4 tỷ người phải chịu sự khan hiếm nước vào năm 2050 và hàng triệu người khác không được tiếp cận nguồn cung nước sạch an toàn.

* Nắng nóng cực đoan là nguyên nhân dẫn đến số ca tử vong tăng cao, các bệnh đến từ nước, và nhiều người phải di dời khỏi nơi ở của mình ở khắp nơi trên thế giới. “Các đợt nắng nóng phức tạp và hạn hán được dự báo là sẽ trở nên thường xuyên hơn. . . Do sự gia tăng tương đối của mực nước biển, các sự kiện cực đoan về mực nước biển xảy ra trăm năm 1 lần hiện được dự báo là sẽ xảy ra tối thiểu hàng năm trên hơn nửa các điểm đạc thủy triều vào năm 2100, theo tất cả các kịch bản được xem xét. Những thay đổi khác được dự báo theo khu vực bao gồm sự gia tăng cường độ của các cơn bão nhiệt đới và/hoặc ngoài nhiệt đới, đồng thời gia tăng thời tiết khô cằn và hỏa hoạn.”

* Mỗi lần gia tăng mức nhiệt trên trái đất sẽ làm tăng nguy cơ và khiến những nguy cơ này ngày càng khó kiểm soát hơn. “Các yếu tố thúc đẩy nguy cơ cả về khí hậu và phi khí hậu sẽ tương tác lẫn nhau, dẫn đến nguy cơ tổng gộp và nhiều nguy cơ sẽ đổ như thác xuống những khu vực khác nhau. Ví dụ, mất an ninh lương thực và ổn định nguồn cung do khí hậu được dự báo là sẽ gia tăng cùng với việc trái đất ngày càng nóng lên, tương tác với những yếu tố thúc đẩy nguy cơ phi khí hậu như cạnh tranh đất đai để mở rộng đô thị và sản xuất lương thực, đại dịch và xung đột.

Tin Tốt, Nhưng Chưa Đủ

Như thường lệ, báo cáo của IPCC đề cập đến nhiều cách trong đó việc thích ứng và giảm thiểu có thể tác động đến biến đổi khí hậu. Những cách này đều khá quen thuộc, chẳng hạn như việc sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn, quản lý rừng tốt hơn, thu hồi carbon từ nhiên liệu hóa thạch, sử dụng đất bền vững, xe điện, và xây dựng các tòa nhà hữu dụng hơn. Việc hình dung về một thế giới không carbon chưa bao giờ là một vấn đề. Những thay đổi này hiện đang được chấp nhận ở nhiều nơi. Nhưng đối với mỗi tin tốt, luôn có thêm phần “về mặt khác”. Ví dụ:

* Từ năm 2035 trở đi, ô tô mới chạy bằng xăng và hầu hết các xe tải hạng nặng sẽ không được bán ở California, và chỉ ô tô không phát thải được bán ở New York. Đó là hai bang lớn, nhưng 48 bang còn lại chưa thấy đả động đến.

* Greenpeace cho biết một nhóm quốc tế hiện đang cùng nhau lập Thỏa Thuận Toàn Cầu về Nhựa có tính ràng buộc về mặt pháp lý. (Người Vi Phạm Tệ Nhất? Coca-Cola.) Nhưng chỉ một phần nhỏ nhựa được tái chế, và trên 170 nghìn tỷ hạt nhựa được phát hiện chỉ riêng trong đại dương.

* Tiến trình năng lượng mềm đang theo kịp. Theo báo cáo của IPCC: “Trong giai đoạn 2010–2019, đã có nhiều đợt giảm liên tục đơn giá của năng lượng mặt trời (85%), năng lượng gió (55%) và pin lithium ion (85%), và sự gia tăng lớn về việc triển khai, ví dụ: >10 lần năng lượng mặt trời và >100 lần xe điện, thay đổi theo từng khu vực.” Nhưng: “Dòng tài chính công & tư dành cho nhiên liệu hóa thạch vẫn lớn hơn dòng tài chính dành cho thích ứng và giảm thiểu khí hậu.” Có thắc mắc vì sao lợi nhuận của các công ty dầu khí đang ở mức cao nhất từ trước đến nay? Ví dụ, BP đã báo cáo lợi nhuận 28 tỷ USD năm 2022 và ExxonMobil 56 tỷ USD. Những công ty này, không chút ngại ngùng, đã tuyên bố họ sẽ thu hẹp cam kết để chuyển sang năng lượng tái tạo.

* Chính quyền Pháp của ông Macron là chính quyền đầu tiên ủng hộ lệnh cấm khai thác khoáng sản dưới biển sâu. Liệu có chính quyền nào khác theo sau?

Bầu Trời Sắp Rơi Xuống Đầu

Báo cáo mới nhất của IPCC được 195 chính phủ phê chuẩn đã tổng hợp kết quả của rất nhiều báo cáo khoa học khác cũng như tóm tắt sáu đánh giá trước đây. Tuy nhiên, nhiều người coi những báo cáo này (nếu có) là dự báo những điều tệ hại hơn mà quá là bi quan hoặc tốt nhất là để các thế hệ tương lai giải quyết.

Do đó, các đồng tác giả đóng góp vào IPCC tiếp tục đưa ra các cảnh báo, trong khi các chính quyền tiếp tục đưa ra những lời hứa mơ hồ, và tình trạng môi trường ngày càng tệ tiếp tục nhân lên. Chúng ta đang dần tiến đến điểm giới hạn, nhưng các cấp thẩm quyền hiện nay không ngăn chúng ta vượt qua điểm giới hạn đó.

Lần này, bầu trời thực sự sắp rơi xuống đầu.

Mel Gurtov là Giáo sư danh dự môn Khoa Học Chính Trị tại Đại Học Bang Portland, Tổng Biên Tập tờ Quan Điểm Châu Á, một vấn đề quốc tế được xuất bản hàng quý và blog có tiêu đề In the Human Interest.

(Nguồn: Counter Punch)